+OPŠTI PODACI O GRADU: Paraćin se nalazi u srcu Srbije, 156 kilometara od Beograda, uz samu
važnu saobraćajnicu Evrope, Koridor 10.
Deo je regiona Šumadije i
Pomoravlja - pripada Pomoravskom okrugu.
Spušta se od Kučajskih planina na istoku prema Velikoj Moravi I Juhoru na
zapadu ispresecan tokovima reka Grze I Crnice koja teče kroz centar grada.
Paraćin leži na 43.87 severne gergrafske širine i 21.41 istočne geofrafske
dužine, na prosečnoj nadmorskoj visini od 130m. Kroz grad protiče reka Crnica koja
je nekada bila dosta velika i na toj reci je čovek po imenu Parakin čamcem
prevozio ljude, a kasnije posle Rimljana grad su nazvali Parakin a tokom
vremena to ime je preslo u ime Paraćin. Naselje, varoš, grad koji je putniku
namerniku nekada nudio rimska kupatila, turske hamane, danas nudi savremeno
opremljen hotel u Paraćinu i ugostiteljske objekte sa sportskim terenima u
izletištima Grza i Sisevac, smeštenim u živopisnom kraju južnog Kučaja.
Osnovnim obrazovanjem pokriveno je celo područje opštine, dok se u gradu nalazi
srednjoškolski centar. Izuzetan geografski položaj, izvanredni uslovi za dalje
snaženje i razvoj indusrije, zemljoradnje, trgovine, turizma i spremnosti
radnih ljudi da sve ove pogodnosti maksimalno iskoriste, ukazuju na povoljnu
perspektivu ovog grada i područja. Paraćin obuhvata grad i 33 naselja na
površini od 541,7 kilometara kvaratnih. Broj stanovnika u opštini Paraćin
je po popisu iz 2002. godine bio 58 301
.
ISTORIJSKI PODACI:
Oblast opštine Paraćin smeštena u plodnoj
dolini Velike Morave, pružala je od praistorije do danas veoma povoljne uslove
za nastanjivanje. Mnogobrojne kulture koje su trajale na ovom području ostavile
su tragove svog prisustva. Na osnovu arheoloških istraživanja koja su ovde
započele u drugoj polovini ovog veka, zakljućuje se da je ovo tle bilo
kontinualno naseljeno u periodu mlađeg kamenog, bronzanog i gvozdenog doba, kao
i kasnije u rimskom i srednjevekovnom periodu. Zahvaljujući ostacima
materijalne kulture i monumentalnim delima, u koja je čovek utisnuo svoja
vrovanja, stremljenja i raspoloženja, danas raspolažemo, ako ne celovitom, onda
bar konturnom slikom o kulturno-istorijskom razvoju ove teritorije. Oduvek se
grad na Crnici nalazio u žiži društveno-političkih zbivanja ovoga dela Evrope.
Položaj i prirodne pogodnosti svrstavaju Paraćin u velike i značajne trgovačke
centre Srbije u proteklim vekovima. Trgovački putevi vodili su do Carigrada,
Sofije, Pešte i Beča. Prvi put naselje Paraćin pominje se u povelji kneza Lazara
pisanoj u XIV veku, najverovatnije 1375 godine. Ovom poveljom on daruje
manastiru Lavri sv. Atanasija sela u Petruškoj oblasti i trg ''Trg Paracinov
brod''. Paraćin se kao selo sa trgom pominje i u drugoj povelji iz XIV veka,
monarhinje Evgenije. Pretpostavlja se da je dobio po brodu-prelazu preko vode,
najverovatnije Crnice. O tadašnjoj veličini Crnice ukazuje i Evlija Celebija u
svojim beleškama u kojim piše da se konjem ne da lako prebroditi. Ako je Crnica
u XVII veku bila toliko velika, sasvim je moguće da je u XIV veku bila još šira
i dublja, tako da se samo na pojedinim mestima mogla preći. U poveljama iz XV
veka Paraćin se više ne pominje kao selo sa trgom već kao ''trg Paraćin sa
pancurom'', što kazuje na njegov rast i razvitak. Po nekim izvorima, kao i po
narodnom predanju, Paraćin nije dobio ime po prelazu preko reke, već po
vlastelinu koji se zvao Parakin. Kao dokaz ovoj pretpostavci navodi se Paraćin
kao muško ime, istina dosta retko, koje nalazimo i u rečniku Vuka Stefanovića
Karadžića. Najpotpunije podatke o Paraćinu tog vremena ostavio nam je Evlija
Celebija koji je 1661. Godine proputovao kroz Srbiju. On opisuje Paraćin kao
''jaku tvrđavicu na reci Crnici''. U njoj je bilo stacionirano oko 40 turskih
vojnika, koji su bili veoma potrebni, po kazivanju ovog, turskog geografa i
putopisca, ''na ovom velikom drumu gde krstare okoreli hajduci-ustanici''.
Paraćin je u vreme austrougarske vladavine u Srbiji 1717. Godine bio sedište
resavskog dištriga-sreza. Tada je i džamija, koju je podigla ovde majka
Sulejmana Veličanstvenog, bila pretvorila u crkvu. Potvrda da je Paraćin u XVII
veku, a i ranije, bio veče mesto-naselje, treba videti i činjenicu da su samo
veća mesta imala trg na kome se vršila razmena dobara. Nesumnjiv razlog je i
veoma povoljan geografski položaj grada, koji je oduvek ležao na velikim i za
tadašnja vremena veoma važnim saobraćajnicama.
Borbe za oslobođenje od Turaka, koji su prisutni u
Pomoravlju kao i u celoj Srbiji jos od XV veka, dobijaju u ovom kraju veliki
značaj. Malo je događaja u istoriji prvog srpskog ustanka koji su imali tako
veliki ticaj na njegov dalji tok i razvoj, kao što je slučaj sa bojem na
Ivankovcu. Sukob srpskih ustanika pod omandom Karađorđa i turske carske vojske
predstavlja prvi otvoreni okršaj Srba sa regularnom vojskom Turske Carevine.
Posle poraza na Ivankovcu, avgusta 1805. Godine turska carska vojska napustila
je svoje ložaje i preko Vezirovog brda odstupila prema Paraćinu. Srpskoj
ustaničkoj vojsci koncentrisanoj na brdu iznad Paraćina, koje se danas zove
Karađorđevo brdo, pridružio se odred od 200 vojnika formisan u selu Izvoru kod
Paraćina. Posle zauzimanja položaja srpski ustanici su počeli da kopaju i
utvrđuju šančeve i do danas očuvane. Žestoke borbe vođene su na obalama reke
Crnice. Poražena turska vojska u neredu je odstupila. U okolini Paraćina smrtno
je ranjen i komandant turske carske vojske Hafiz-paša. Pisani izvori navode da
je Steva Pisar, umolivši Karađorđa da mu dozvoli da ispali hitac iz topa,
pogodio konak i smrtno ranio Hafiz-pašu. Pretrpevši poraz iznad Paraćina, a i
demoralisani pogibijom svoga komandanta, Turci se povlače prema Nišu.